Soos die meeste Suid-Afrikaners was hierdie leser ook vaagweg bewus van die aantreklike jong witvrou aan Madiba se sy. Van tyd tot tyd het mens hulle in die pers gesien; die bejaarde swartman en die stralende blondine, dikwels met sy hand stewig in hare. Toe dit bekend word dat sy ‘n boek geskryf het oor haar tyd saam met hom, het dit ook my verbeelding aangegryp.
Die boek was nie vir my ‘n maklike lees, soos ek lesers daarvan hoor sê het nie. Dis ‘n lang dokument en daar is baie detail. (Op sommige plekke sou mens weer meer detail wou hê. Hopelik weet die skrywer niemand kan ooit almal plesier nie!) Dis nie altyd ‘n opwindende boek nie en vir my het dit beter gewerk om rustig en stuk-stuk daaraan te lees. Dit het uit die aard van die saak nie ‘n spanningslyn wat mens dwing om om te blaai nie, wat sommige lesers die woord “vervelig” laat gebruik het.
Vervelig het ek dit beslis nie gevind nie. Hartverskeurend, ja. Dis al dae sedert ek dit klaar gelees het en die gevoel van diep weemoed bly steeds oor my hang. Hopelik sal dit later vervaag en die herinneringe aan al die mooi belewenisse meer prominent word, soos dit hopelik ook vir die skrywer sal word. Maar vir die oomblik bly die beeld van die siek ou man wat van sy regterhand afgesny is en moontlik gevoel het sy laat hom in die steek, onverbiddelik by my.
Daar is egter talle ligte oomblikke en voornemende lesers hoef nie op ʼn tranedal voorbereid te wees nie. Madiba se humor skemer dikwels deur en talle staaltjies bly die leser by.
Mense verskil of dit ‘n biografie is of nie. Volgens my definisie is ‘n biografie ‘n boek waarin detail oor ‘n persoon se lewe nagevors is en dan bespreek word met insette van verskillende partye, dalk interpretasie uit verskillende hoeke, tot ‘n mate van emosie gestroop. Vir my maak dit nie saak wat hierdie boek is nie, dis die egtheid wat daaruit spreek, wat my aangryp. As dit dan ‘n biografie moet wees, is dit sekerlik een van Zelda sowel as van Madiba. Eintlik is dit bloot ‘n vertelling uit haar oogpunt van haar tyd saam met hom. Ek dink nie dit moet as meer of minder as dit gelees word nie. (Ek wens ons kon dieselfde vertelling van sy kant af hoor. Hy moes sekerlik kwaliteite in haar raakgesien het waarvan sy self moontlik onbewus was.)
Vir my is dit ‘n amperse sprokiesverhaal met ‘n baie onwaarskynlike held en heldin. ‘n Held en heldin wat ‘n paar dekades gelede skaars met mekaar sou kon praat, wat nog te sê hande vashou in die openbaar. Zelda kom na vore as die verpersoonliking van ‘n paar miljoen wit Afrikaners wat met vrees gewag het vir die “terroris” om uit die tronk te kom en toe – aanvanklik teensinnig – moes sien hoe hy haar versperrings een vir een afbreek met doodgewone, outydse goedheid.
Van die aangrypendste dele van die boek was vir my haar verwarring aan die begin, die impak wat sy persoonlikheid op haar gehad het en die geweldige skuldgevoel wat sy ervaar het dat hierdie goeie man deur haar mense soveel leed aangedoen is. Stadig is sy eenvoudig ingetrek deur sy persoonlikheid en sy integriteit, tot sy bereid was om haar totale jongmeisielewe vir hom op te gee.
Hierdie leser het redelik gou na sy vrylating ‘n bewonderaar van Madiba geword. Dis lankal my hipotese dat as hy ‘n kort persoon met ‘n kleinmannetjiesindroom was, hy daardie dag op die Parade ‘n boodskap van konfrontasie kon gelewer het. Maar Nelson Mandela was ‘n lang, aantreklike man sonder enige minderwaardidheidskomplekse wat sy oordeel kon benewel, inderdaad iemand van koninklike afkoms wat dit nooit vergeet het nie. Uit hierdie posisie van krag het hy dit in homself gevind om voor te loop op ‘n pad van versoening en geregtigheid.
Nee, ‘n engel was hy beslis nie. Nog minder ‘n klein godjie. (Een van die kosbare aanhalings in die boek lui min of meer so: “‘n Heilige is ‘n sondaar wat aanhou probeer.”) Maar dat hy ‘n besondere mens met besondere insig was, kan niemand ontken nie. Hierdie boek toon hoe hy dit in homself gevind het om die verlede agter te laat, vorentoe te kyk en alles moontlik te doen om die hele Suid-Afrika met hom saam te neem.
As daar een woord is wat ek uit hierdie boek onthou, is dit die woord respek. Telkens kom die woord na vore in die gesprekke en belewenisse wat sy saam met hom het. As ons as nasie maar daardie één woordjie ter harte kon neem, sou dit al soveel beter met ons gegaan het.
Die storie van Zelda la Grange en Nelson Mandela is ‘n amperse sprokiesverhaal met ‘n baie hartseer einde. Dit is ons verantwoordelikheid om verby daardie hartseer einde te leef en die goeie te onthou en toe te pas.
Dis my mening dat die boek moontlik vir sommige lesers vervelig kan wees omdat daar geen sensasie in is nie, geen lakenkaskenades nie, geen skandale wat oopgevlek word nie. Selfs teen die einde van die boek word daar nie modder gegooi nie en behou mens die gevoel dat ook die familie se optrede bloot menslik was en spruit uit die bagase wat hulle ook maar met hulle saamdra.
Vir hierdie leser is Goeiemôre, Mnr. Mandela ‘n boek wat elke Suid-Afrikaner moet lees en vir sy kinders bêre. Dis ‘n storie van liefde en respek wat grense afgebreek en verhoudings gebou het. Dis die storie van wat met blote goedheid en integriteit gedoen kan word.
Ten spyte van die ongelukkige taalfout in die titel is die Afrikaanse uitgawe keurig vertaal deur Tinus Horn en oor die algemeen goed versorg.
Dankie, Zelda! (Nee, ek ken haar nie persoonlik nie en ek kry ook nie kommissie nie.)